نقش مهاجرت داخلی در بازتوزیع جمعیت ایران (دوره زمانی 1395-1370)

مهاجرت با ایجاد تغییر در توزیع جمعیت و الگوهای سکونتی، روی توزیع منابع، خدمات بهداشتی و رفاهی و توسعه اقتصادی مناطق تأثیر فراوانی دارد و موجب تغییر در برنامه‌ریزی‌های منطقه‌ای و ملی می‌شود. به منظور اثربخشی این برنامه‌ریزی‌ها، دارا بودن دانشی عمیق در مورد جریان‌های مهاجرتی ضروری است. مطالعه حاضر، با استفاده از داده‌های سرشماری 1375 تا 1395 به بررسی تأثیر مهاجرت بر بازتوزیع جمعیت و تغییر الگوهای سکونتی کشور (براساس دوره‌های زمانی پنج‌ساله 95-1370) پرداخته است. یافته‌ها نشان می‌دهد که در دوره مطالعه، همواره شهرستان‌های مرزی (به ویژه غرب و جنوب‌شرقی کشور) بالاترین مهاجرفرستی و شهرستان‌های بزرگ (عمدتاً در مناطق مرکزی کشور)، بالاترین مهاجرپذیری را تجربه کرده‌اند. علی‌رغم تفاوت‌های شهرستانی، میزان اثربخشی مهاجرت طی دوره‌های 95-1385 کاهش یافته است. مسیر مهاجرت‌های داخلی نیز پس از سه دوره مهاجرت (70-1365، 75-1370 و 85-1380) که از سمت مناطق کم‌تراکم به سمت مناطق پرتراکم در جریان بوده است، در دوره 90-1385 جریان معکوسی را تجربه کرد و از سوی مناطق پرتراکم به سمت مناطق کم‌تراکم شکل گرفت. اما مجدداً در دوره آخر (95-1390)، با شدت بیشتری به مهاجرت از سمت مناطق کم‌تراکم به مناطق پرتراکم بازگشت. انتظار می‌رود چنانچه از تمرکزگرایی امکانات و سرمایه‌گذاری‌ها در شهرستان‌های بزرگ کاسته نشود و روند توسعه ناموزون کشوری ادامه پیدا کند، جریان‌های مهاجرتی همچنان از سوی مناطق کم‌تراکم به سمت مناطق پرتراکم استمرار یابد.